Savoir-vivre: Le Gros Souper de Noël en Provence

Savoir-vivre kan op verschillende manieren vertaald worden: etiquette, manieren, fatsoen, levenskunst…. Savoir-vivre wordt de Fransen nog steeds met de paplepel ingegoten. Het appreciëren, uitdragen én delen van regionale tradities is een onderdeel van het savoir-vivre. In deze Nieuwsbrief speciale aandacht voor de regio met de rijkste tradities voor Kerst: de Provence. 

N.B. De blauw gemaakte tekst vormen hyperlinks voor meer informatie over het blauw gemaakte onderwerp.

Achtergrond

Voordat we verder gaan, een korte toelichting om dit (Kerst)verhaal tegen de juiste achtergrond te zien: In Frankrijk is de ontkerkeling net zo sterk als in Nederland. Toch blijft de kerk bij tradities sterk in beeld, zij het op een wereldse manier. De Katholieke Kerk, maar ook de Hervormde Kerk in Zuid-Frankrijk staan in wereldse verbinding met de maatschappij, met gelovigen en ongelovigen. Op kerstavond zitten de kerken in de Provence vol en wordt bij gelovigen en ongelovigen de kerstmaaltijd volgens de van oorsprong kerkelijke traditie bereid en genuttigd.

Het Pausenpaleis - Palais des Papes in Avignon

Le repas

Le Gros Souper bestaat feitelijk uit Le Petit Souper voor de Kerst-mis – de mis oftewel de kerkdienst in de kerk op kerstavond - en Le Grand Souper na de Kerst-mis. Le Petit Souper bestaat in de Vaucluse – een departement in de Provence - uit een gratin d’épinards – een spinaziegratin, dat om 19h00 voor de mis gegeten wordt. In andere departementen kan het een ander licht gerecht zijn, zoals bijvoorbeeld een lichte soep.

Op tafel staan zeven gerechten. Zeven, vanwege de zeven wonden van Jezus rondom zijn dood, (namelijk de wonden op zijn handen en voeten, de wond van de lans in zijn zij aan het kruis door een Romeinse soldaat, en de wonden van voor zijn kruisiging: de doornenkroon, het geselen en de wonden op de ontblote schouder) of de zeven smarten van de Maagd Maria. De gerechten kunnen per familie en regio binnen de Provence uiteraard enigszins verschillen. Echter, vlees wordt er op kerstavond nóóit geserveerd.

  1. Pompoensoep – La soupe de courge
  2. Slakken in tomatensaus of in aïoli – Des escargots à la sauce tomate ou à l’aïoli.
  3. Gekookte kabeljauw vergezeld van een knoflookmayonaise. - De la morue bouillie accompagnée d’une mayonaise à l’ail.

4, 5 en 6. En een keuze uit de volgende traditionele groenten:

  • artisjokken met olijfolie – des artichauts à l’huile d’olive
  • kardoendes cardons
  • Bleekselderij – des céleris
  • bloemkool in saus of met anchoïade (recept onderaan de pagina) choux fleur à la sauce blanche ou accompagné d’une anchoïade.
  • Spinazie – des épinards
  1. Om de maaltijd compleet te maken staat er een salade van krulsla met olijfolie , knoflookcroûtons en wat spekjes – une salade frisée aux croûtons aillés - op tafel.

Hierna volgen de 13 desserts die in de laatste nieuwsbrief besproken zijn. Deze desserts kunnen van alles zijn: allerlei soorten fruit t/m gezoet brood. Vier desserts mogen er echter niet ontbreken: de desserts die symbool staan voor de kloosterorders: Gedroogde vijgen (des figues sèches) voor de Franciscanen, Amandelen (des amandes) voor de Karmelieten, Walnoten (des noix) voor de Augustijnen, Rozijnen (des raisins secs) voor de Dominicanen. En de beroemde bûche de Noël zal ongetwijfeld vaak geserveerd worden.

Le dressage de la table

De manier waarop de tafel gedekt wordt voor Le Gros Souper de Noël is ook geheel bepaald door de traditie. De tafel wordt bedekt met drie tafelkleden van verschillende maat (trois nappes de taille différente) – meestal wit van kleur - die over elkaar heen worden gelegd. Daarna worden er drie kaarsenhouders (trois bougeoirs) neergezet. Zowel de tafelkleden als de kaarsenhouders symboliseren de Drie-Eenheid (La Trinité) uit het Christendom (De Vader (Le Père), De Zoon (Le Fils) en De Heilige Geest (Le Saint-Esprit)).

Over de tafelkleden doen verschillende verhalen de ronde. De tafelkleden zouden drie dagen moeten blijven liggen. De punten van het eerste kleed zouden op de grond moeten hangen. ’s Avonds zouden de punten op tafel gelegd moeten worden om te voorkomen dat demonen zich erop nestelen.
Anderen beweren dat het tafelkleed moet blijven liggen tot de volgende dag zodat de voorouders ’s nachts ook hun maal kunnen komen doen. Kortom, volksverhalen genoeg

Décoration de la table

De tafeldecoratie bestaat bij voorkeur uit groen, besjes en takken direct uit de natuur. Het liefst zelf geplukt en daarna zelf geschikt. Van dit groen wordt ook een Adventkrans (une couronne de l’Avent) met vier kaarsen gemaakt en op tafel gezet. De vier kaarsen (les quatre bougies) symboliseren de vier zondagen voorafgaand aan Kerst (Noël). De tafel wordt gedekt met borden van aardewerk (faïence) uit de Provence, zoals la faïence d’Apt of la faïence de Moustiers-Sainte-Marie.

Faïence d'Apt

Sainte-Barbe

De scheuten van Sainte-Barbe vind je ook op tafel. Op 4 december – le jour de la Sainte-Barbara - beginnen de voorbereidingen voor Kerst met het planten van het graan van Sainte-Barbe. Het zaad leg je in drie bakjes op natte watten. Deze zaadjes kan je bij bijna elke bakkerij kopen. Als de plantjes goed groen en recht omhoog komen zal het volgend jaar voorspoedig zijn. Deze bakjes worden geplaatst in de kerststal en komen tijdens Le Gros Souper op tafel.

Aïoli

Aïoli wordt genoemd bij de gerechten van Le Gros Souper. Is aïoli nu Frans of Spaans? Het is in ieder geval mediterraan en verbonden met de Provence. Frédéric Mistral (1830 -1914) – schrijver en winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur in 1904 – zou er het volgende over gezegd hebben. In het Provençaals natuurlijk; hij vocht voor het behoud van deze taal. Voor deze gelegenheid schrijven we dit gedicht ter afsluiting van deze nieuwsbrief, in het Frans, zodat iedereen het kan lezen.

L’aïoli, pommade d’or de la Provence

L’aïoli grise légèrement

Sature le corps de chaleur et

Baigne l’âme d’enthousiasme

 

Bon appétit mes chères lectrices et mes chers lecteurs. 

Anchoïade, la recette

Zoals beloofd het, of liever een, recept van Provençaalse Anchoïade. Er zijn vele versies van Anchoïade, die allemaal op elkaar lijken. Houd je niet van Ansjovis (anchois), dan kun je je er beter niet aan wagen. Sjalot en rode wijn azijn vind je bij de meeste recepten niet terug. Lijkt het je te scherp laat deze dan achterwege.

Ingrédients:

  • Ansjovisfilets uit een potje, 10 minuten in koud water geweekt
  • 1 sjalotje gesnipperd
  • 3 eetlepels olijfolie
  • 1 theelepel rode wijnazijn
  • 2 – 4 teentjes knoflook geperst
  • 2 eetlepels gehakte peterselie
  • Versgemalen zwarte peper

 

Alle ingrediënten zo klein mogelijk snijden en mengen met de olijfolie en azijn. Met de staafmixer of in de keukenmachine pureren. Smaakt goed op geroosterde sneetjes stokbrood.

Reactie plaatsen

Reacties

EMMY
2 jaar geleden

fantastisch deze nieuwsbrief ik ga hem copieren en neem deze mee naar Frankrijk.
want daar gaan we heen deze maand