Savoir-vivre: Kerst en Oud en Nieuw op zijn Frans

Noël - Kerst

In Frankrijk wordt kerst gevierd op kerstavond - le réveillon de Noël, dus op de avond van 24 december. Uiteraard gebeurt dat met een maaltijd. Aan tafel zit je gezin en familie, maar ook goede vrienden kunnen van de partij zijn. In de traditie was de maaltijd voorafgaand aan de nachtmis - la messe de minuit. Tegenwoordig is deze mis om een uur of acht 's avonds en wie er naartoe wil, eet na de mis. 

Wat eten we met kerst?

Met kerst eten we in Frankrijk allerlei lekkere dingen, zoals foie gras, oesters, zalm.... Maar het echte traditionele kerstgerecht is

Dat wil niet zeggen dat het een verplicht nummer is. Er zijn genoeg Fransen die het nog nooit gegeten hebben. Bovendien hebben we in Frankrijk ook altijd te maken met regionale verschillen.

In de Provence in het zuidoosten van Frankrijk is le gros souper de traditionele maaltijd op kerstavond. Dit was in principe een magere maaltijd zonder vlees, want het vlees eet je op de feestdag, namelijk op 1e Kerstdag op 25 december. Traditioneel eindigt de maaltijd met 13 desserts. Dit is van de 7 gangen het enige overvloedige gerecht. De 13 desserts spreken erg tot de verbeelding en zijn weer helemaal actueel. 

De samenstelling van de desserts varieert per gebied binnen de Provence. Je kan kiezen uit  hazelnoten, pistachenoten, muskaatdruiven, bessen, dadels, appels, peren, sinaasappels, Clairette druiven, confituren, kastanjes in warme wijn, kweeperensap, rode, witte en zwarte noga, zoet brood met oranjebloesem water (pompe à l’huile), suikerbrood met gekonfijte vruchten (fougasse), beignets van bladerdeeg bestrooid met suiker (oreillettes), koekjes, snoepjes en zelfs kaas.

Desserts die eigenlijk niet mogen ontbreken zijn de desserts die symbool staan voor de kloosterorders:

Gedroogde vijgen voor de Franciscanen, Amandelen voor de Karmelieten, Walnoten voor de Augustijnen, Rozijnen voor de Dominicanen.

Heel Frankrijk - ook de Provence -  kent eenzelfde traditioneel kerstdessert : la bûche de Noël. Het is niet zo dat er nu aan elke tafel een bûche geserveerd wordt, maar het is wel een dessert dat je veel tegen zal komen met kerst. 

Deze bûche (boomstronk, boomstam) is in allerlei smaken te bestellen bij de plaatselijke banketbakker.

De extra plek aan tafel

Wat je niet overal meer tegen zal komen, maar wat wel een traditie is: de tafel te dekken met één extra bord. Dit bord staat er voor degenen die niet meer onder ons zijn, oftewel voor de overledenen. Later is de betekenis van deze traditie veranderd in een extra bord voor de passant die op reis is of voor de arme die zich geen kerstmaaltijd kan veroorloven. Dit lege bord zie je ook in de clip van het chanson "On attendait Noël" , onderaan deze pagina.

Wat drinken we met kerst?

Als apéritif drinken de meeste Fransen champagne, zoals ze met vrijwel alle feestelijke gelegenheden doen. Verder serveren ze naast water ook rode en / of witte wijn bij de maaltijd. Attention: Fransen drinken wat ze lekker vinden en wat ze ook nog kunnen betalen. Enne, keus genoeg in Frankrijk.

Les cadeaux de Noël

Kerstcadeautjes worden in de nacht van 24 op 25 december bezorgd door Papa Noël - de kerstman. Als je een schoorsteen - une cheminée - hebt, komt hij door de schoorsteen. De cadeaus legt hij netjes onder de Sapin de Noël - de kerstboom. Elk kind heeft een schoentje onder de kerstboom staan. Papa Noël legt de cadeaux netjes bij het schoentje van het kind voor wie ze bedoeld zijn.

In Frankrijk doet men niet aan Sinterklaas met veel cadeaux voor de kinderen, maar ook niet echt aan Driekoningen - Les rois mages, zoals in Spanje. Kerst is dus de enige feestdag waarop de kinderen verwend worden met cadeaux. 

Eén Kerstdag

In Frankrijk bestaat alleen maar 1e kerstdag. Net zoals de Fransen weinig tijd aan hun dagelijkse ontbijt besteden, bestaat er ook geen uitgebreid kerstontbijt. Het is wel de gewoonte een uitgebreide kerstlunch (déjeuner) te hebben met familie. Aangezien familie in Frankrijk niet per definitie heel dichtbij woont, gaat een gezin doorgaans 24 december naar de familie van de één en 25 december naar de familie van de ander. 

Joyeuses fêtes - Prettige feestdagen

De kerstwens die Fransen naar elkaar uiten:

En wat wens jij te krijgen voor kerst?

Les chansons de Noël

In Frankrijk zijn de kerstliederen niet zo'n hype. Natuurlijk bestaan ze wel. 

Er zit echter geen grote zangtraditie achter, zoals bijvoorbeeld in Spanje wel het geval is.

La crèche de Noël - de kerststal

De kerststal ziet er in Frankrijk net zo uit als in een Nederland: een miniatuur representatie van het kindje Jezus in de stal met Jozef en Maria en de dieren. De Provençaalse kerststal wijkt hier sinds de 18e eeuw van af. Une crèche provençale bestaat uit Santons - poppetjes van klei - die het alledaagse Provençaalse leven van weleer uitbeelden. Uiteraard staan deze Santons niet in een stal, maar in een landschap van dorpen, velden, rivieren en de zee. Ook beelden veel Santons een beroep uit: de visser, de docent, de molenaar, het lavendelvrouwtje etc.

La Saint-Sylvestre - Oudejaarsavond

Fransen zouden geen Fransen zijn als ook aan Oudejaarsavond geen  maaltijd verbonden was. Deze maaltijd heet le réveillon de la Saint-Sylvestre of le réveillon du nouvel an. Deze maaltijd is echter minder traditioneel en speelt zich niet per se af binnen de familie. Veel mensen houden op oudejaarsavond een feest - une soirée voor vrienden en familie en als je een beetje geïntegreerd bent, word je op zo'n feest uitgenodigd. Net zoals in Nederland drink je om 12 uur 's nachts champagne en wens je elkaar een gelukkig nieuwjaar. Dit laatste doe je met twee of drie kussen op de wangen, net zoals bij het begroeten. Net als in Nederland is het gewoonte om elkaar nieuwjaar te wensen onder de maretak - de mistletoe. In het Frans heet deze mistletoe le gui. Een beetje stad heeft un feu d'artifice - vuurwerk, maar dan wel professioneel afgestoken, in de vorm van een show op muziek en met les pompiers - de brandweer met de brandslang in de aanslag.

Le jour de l'an - Nieuwjaar

Elkaar een gelukkig nieuwjaar wensen is heel simpel in het Frans. Je zegt:

 Wil je iets uitgebreider zijn dan kun je zeggen:

Nieuwjaarsdag is een informele dag waar mensen eveneens met vrienden en eventueel familie bij elkaar kunnen komen, maar hier zit ook geen zware traditie aan verbonden. 

Voor nu genoeg over alle Franse gewoonten. Ik wens jullie allemaal heel fijne feestdagen en een spetterend nieuwjaar! À bientôt !

N.B. Helemaal zin gekregen om Frans te leren?